چکیده
محیط کنترلی مطلوب به همراه تقویت نظامهای کنترلی موثر و کارآمد موضوعی بدیهی و ضروری است و ضعف آن، خسارات و زیان های قابل توجه و سنگینی به بار می آورد. مطالعه حاضر با هدف تعیین اثر بخشی استقرار واحد کنترل داخلی بر واحد حسابرسی داخلی درشهرداری های کشور صورت گرفته است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی_پیمایشی است. جامعه آماری در این پژوهش واحد حسابرسی داخلی سازمان شهرداری در نظرگرفته شده¬اند که تعداد آنها۷۲ نفر می باشد. جهت آزمون فرضیه¬ها، از نرم افزار SPSS استفاده شده است. با مقایسه سطح معناداری بدست آمده با ضریب خطای ۰٫۰۵ (P-value<0.05 ) می¬توان نتیجه گرفت بین استقرار واحد کنترل داخلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود دارد. مقدار ضریب همبستگی در بررسی ارتباط عبارت از 0.174 با توجه به مثبت بودن عدد ضریب همبستگی نشان از وجود رابطه مستقیم می باشد در نتیجه بین استقرار واحد کنترل داخلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشوررابطه وجود دارد. طبق نتایج بدست آمده از آزمون فرضیه¬ها، بین استقرار واحد کنترل داخلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج حاکی از آن بودند که، فرضیه های فرعی اول، سوم و چهارم مورد تأیید قرار گرفتند و بیانگر این نکته می باشند که بین عوامل محیط کنترلی مؤثر، فعالیت¬های کنترلی و نظارت (پایش) با واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج به عدم رابطه بین عوامل ارزیابی ریسک و نظارت (پایش) با واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور اشاره داشتند و نتیجتاً فرضیه های دوم و پنجم رد شدند.
واژگان کلیدی: کنترل داخلی، حسابرسی داخلی، محیط کنترلی، ارزیابی ریسک، فعالیت¬های کنترلی، اطلاعات- ارتباطات، نظارت(پایش)
بیان مسئله
یکی از بازوهای نظارتی مدیریت در ارائه اطلاعات مناسب و قابل اتکا برای استفاده‌کنندگان، حسابرسان داخلی در سازمان است. از طرفی پیچیدگی سازمانی و گسترش معاملات تجاری در اغلب کشورها موجب شده است که مدیران بنگاه¬های انتفاعی و غیرانتفاعی با توجه به مسئولیت خود و در راستای دستیابی به اهداف سازمانی و به منظور کسب اطمینان از هدایت بهینه کلیه منابع، واحدی به نام حسابرسی داخلی تشکیل دهند. بدین منظور حسابرسان داخلی باید برای جلوگیری و کشف بی¬نظمی¬های کنترل داخلی، درک دقیقی از عملیات، فرآیندها و رویه¬های شرکت داشته باشند و به منظور تعیین اینکه آیا فرآیندها و روش¬ها همانطوری کار می¬کنند که مدنظر بوده است، باید قادر به طراحی و اجرای آزمون¬ها باشند (عبدولی و نادعلی، 1394: 3). در حالت کلی به نظر می‌رسد چالش‌های پیش‌روی حسابرسی داخلی در ایران، نبود استانداردهای حسابرسی داخلی مدون شده، استقرار نیافتن نظام حاکمیت شرکتی در بسیاری از شرکت‌ها و به تبع آن نبود اهداف و راهبردهای تجاری و عملیاتی و نبود دستورالعمل‌های مناسب اجرای کار باشد که فرآیند حسابرسی داخلی را بدون برنامه و عدم درک علمی و عملی با مشکل مواجه ساخته است (جاوید و همکاران، 1394: 125). کینی و شپاردسون (2011) معتقدند که الزامات گزارش مدیران در مورد اثربخشی کنترل¬های داخلی حاکم بر گزارشگری مالی، می¬تواند برای بهبود گزارشگری مالی مؤثر باشد (کوفی و دفر ، 2017: 5). ضعف نظام کنترل های داخلی از جمله مشکلات مبتلا به اکثریت قریب به اتفاق واحدهای اقتصادی کشور اعم از خصوصی و دولتی است. هر ساله این واحدها و در نهایت اقتصاد کشور از ضعف کنترل های داخلی متحمل خسارات و زیان های قابل توجه و سنگینی می شوند (عبدولی و نادعلی، 1394: 34). همچنین عدم توجه به این اصل مهم ممکن است اثربخشی را چنان کاهش دهد که واحد اقتصادی در معرض تحمل زیان ها و خسارات سنگینی قرار گیرد و این که کارایی سیستم آنچنان کاهش یابد که واحد اقتصادی از این ناحیه متحمل هزینه های سنگین و بی مورد اجرای سیستم کنترل داخلی طراحی شده اش گردد (ادگوک و همکاران ، 2013: 76).
شهرداری به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی، دستگاهی اجرایی است که با تنوع و تعدد وظایف قانونی (موضوع ماده 55 قانون شهرداریها و ... ) مواجه است. این تعدد وظایف در کنار گستردگی ساختار سازمانی و بدنه اجرایی شهرداریها ، اعمال کنترل بر نحوه اجرای فعالیتها و اداره امور را حایز اهمیت می نماید. ضمن آنکه الزامات قانونی موجود و انتظارات اجتماعی نیز تکالیفی را برای پاسخگویی در قبال مراجع ذیصلاح مذکور در قانون و شهروندان ایجاد نموده است. دو سازمان نمی¬توانند سیستم کنترل داخلی یکسانی داشته باشند، مگر اینکه کاملا یکسان باشند. طراحی و استقرار مناسب سامانه¬های کنترل داخلی در واحدهای اقتصادی یکی از مهمترین عوامل تحقق اثربخشی و کارایی عملیات، ارتقای پاسخگویی و شفافیت مالی، رعایت قوانین و مقررات و کمک به پیشگیری از تقلب و سوءاستفاده¬های مالی به شمار می¬رود(جاوید و همکاران، 1394: 125). لازمه استقرار واحد حسابرسی داخلی فعال در سازمان وجود اهداف و راهبردهای تجاری و عملیاتی مدون شده است که کمیته حسابرسی با توجه به این اهداف و راهبردها کنترلهای داخلی واحد تجاری را طراحی و با به‌کارگیری واحد حسابرسی داخلی بتواند از انطباق فعالیتهای سازمان با کنترلهای طراحی شده اطمینان حاصل کند (حاجیها، اورادی و صالح آبادی، 1396: 4). مجموعه حسابرسی داخلی شهرداری نیازمند برنامه ای جامع برای انجام وظایف رسیدگی به تمامی فعالیت های شهرداری شامل عملیات اجرایی ، برنامه ریزی ها ، طرح ها و پروژه ها ( عمرانی ، جاری یا ... )، فعالیتهای تأمین مالی، مصرف وجوه و نیز سایر فرآیندها می باشد؛ لیکن در مراحل آغازین حسابرسی، وجود برنامه ای هرچند به صورت مقدماتی، پاسخگوی نیازها خواهد بود. با تهیه برنامه جامع حسابرسی نیازی نخواهد بود تا در حسابرسی های بعدی مجدداً جزئیات عملیات حسابرسی و رسیدگی تعیین شود؛ شهرداری از نظر لغوی از دو کلمه «شهر» و «داری» تشکیل گردیده که «داری» به معنی اداره و مدیریت و «شهر» پس از 1362 به جایی که دارای شهرداری باشد اطلاق می گردید (پیران و همکاران، 1395: 3). در اواخر قرن سوم (هـ . ق) به منظور انجام و اداره امور شهری دایره احتسابیه با دو شعبه احتساب و تنظیف تشکیل شد، اما سازمان شهرداری با مفهوم امروزی از زمان تشکیل حکومت مشروطه (دوران قاجار) با تصویب قانون بلدیه مصوب 20 ربیع الثانی 1325 هـ . ق (1286 ش) پا به عرصه وجود نهاد. این قانون در 5 فصل و 108 ماده تنظیم و تصویب شده بود که در فصل چهارم، چگونگی سازمان بلدیه، تقسیم کار، وظایف و حدود اختیارات اعضای انجمن و واحدهای سازمانی تابعه، نحوه اعمال نظارت و مداخله حاکم را در امور بلدیه تعیین نموده بود و در ماده 93 آن بر لزوم و وجود شخصی به عنوان کلانتر (شهردار)، که اداره امور بلدیه را به عهده بگیرد اشاره شده است. با نسخ قانون مذکور در سال1309 هـ . ش قانون دیگری با ضوابط جدید و متناسب با افزایش اعتبارات و امکانات مالی شهرداری ها تصویب شد و وزارت کشور، سرپرستی ادارات بلدیه را بر عهده گرفت. و در سال 1312 هـ . ش وزارت کشور برای اینکه اصلاحات شهری به خوبی انجام شود و کلیه امور فنی و شهرسازی شهرها زیرنظر مهندسین مجرب و با برنامه صحیح انجام گیرد با تقدیم لایحه ای به مجلس شورای ملی موجبات تشکیل اداره کل فنی را در وزارتخانه فراهم نمود و بعد از سال 1320 هـ . ش اداره مزبور به اداره کل امور شهرداریها تبدیل گردید (تقوایی وهمکاران، 1383 : 45). جاویدوهمکاران(1394)، رابطه بین ضعف کنترل های داخلی و محافظه کاری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1387تا 1391 مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش نشان می¬دهد که بر اساس مدل شیواکومار، کیفیت کنترل های داخلی بر محافظه کاری مشروط تأثیری مثبت و مستقیم دارد. همچنین نتایج پژوهش در مدل فوق دلالت بر وجود تأثیر مستقیم متغیر کنترلی نسبت ارزش بازار حقوق صاحبان سهام به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام بر محافظه کاری مشروط و نیز تأثیر معکوس اندازه شرکت و نسبت سود خالص به کل دارائی ها بر محافظه کاری مشروط دارد. همین¬طور متغیر اهرم مالی نیز در مدل مزبور تأثیر معناداری بر محافظه کاری مشروط ندارد. حاجیها، اورادی و صالح آبادی (1396) تأثیر ضعف در کنترل¬های داخلی بر تأخیر گزارش حسابرسی در شرکت¬های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران را بررسی نمودند. پژوهش آنان نشان داد بین ضعف در کنترل¬های داخلی با تأخیر گزارش حسابرسی رابطه¬ی مثبت و معناداری وجود دارد. به بیان دیگر، نبود ضعف در کنترل¬های داخلی با به موقع بودن گزارش حسابرسی همراه است. یافته¬های این پژوهش، شواهدی تجربی در ارتباط با دیدگاه حاکم بر استانداردهای حسابرسی، مبنی بر تأثیر کنترل¬های داخلی بر تعیین زمانبندی اجرای عملیات حسابرسی فراهم می¬آورد. رحمانی و قشقائی(1394) نیز به بررسی ضرورت¬های استقرار واحد حسابرسی داخلی در دانشگاه¬های دولتی ایران پرداخته اند. یافته¬های پژوهش نشان می¬دهد که 4 عامل اصلی «ایجاد ارزش افزوده از طریق اطمینان-بخشی»، «افـزایش اثربخشی فرایند کنترل بودجه»، «ایجاد ارزش افزوده از طریق ایجاد بصیرت و ارزیابی بیطرفانه» و «بهبود سـلامت اداری، افزایش سطح آگاهی سازمانی و کمک به حسابرسـان مسـتقل» از عوامـل اصـلی ضـرورت اسـتقرار واحـد حسابرسی داخلی در دانشگاه¬های دولتی ایران است. عبدولی و نادعلی(1394)، رابطه بین وجود حسابرس داخلی با تحریف¬های مالیاتی، قانونی و حسابداری در شرکت ها بررسی نمودند. یافته هـای تـحقیق نشان می¬دهند که شـرکت¬هایی که دارای حسـابرسی داخلـی هسـتند، تعداد بنـدهای حـسابرسی مـربـوط به تحریف¬های قانونی و مالیاتی و حسابداری کمتری در مقایسه با سایر شرکت ها دارند علاوه بر این در شرکت¬هایی که نسبت اعضای غیر موظف هیات مدیره بیشتر است میزان انحراف¬ها کمتر است و عمده تحریف¬ها، مربوط به عدم رعایت قانون می¬باشد و اظهار-نظر حسابرس مستقل در شرکت¬های فاقد حسابرس داخلی عمدتا غیر مقبول می¬باشد. بکلو و محمودی(1395)، به بررسی تاثیر پنج جزء کنترل¬های داخلی شامل محیط کنترلی، ارزیابی ریسک، فعالیت-های کنترلی، اطلاعات و ارتباطات و نظارت به همراه محدودیت اصلی کنترل¬های داخلی، هزینه استقرار بر میزان تخلفات مالی در دستگاه¬های اجرایی استان آذربایجان غربی پرداختند. نتایج آزمون فرضیه¬ها، وجود تاثیر معنی¬دار هزینه استقرار و کلیه اجزاء کنترل داخلی جز اطلاعات و ارتباطات، بر تخلفات مالی را نشان می¬دهد که بیشترین تاثیر را به ترتیب محیط کنترلی، هزینه استقرار، فعالیت کنترلی، نظارت و ارزیابی ریسک دارا می¬باشند. الریچ وهمکاران (2017) به تجزیه و تحلیل فعالیت¬های حسابرسی داخلی (IAF)، بسته به تاثیر هیئت مدیره (EB) و کمیته حسابرسی (AC) پرداختند. این پژوهش نشان می¬دهد کهAC¬ها و EB ها اثرات مستقیم و متقابل مختلفی را بر روی مجموعه فعالیت¬های انجام شده توسط IAF دارند. علاوه بر این، شیوه¬های متفاوت در میان فعالیت¬ها شناسایی شد، که به بلوغ IAF ها اشاره دارد. کوفی و دفور (2017)، با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری (SEM)، ارتباط بین فساد و عملکرد حسابرسی داخلی موثر (EIAF) در غنا را از طریق بررسی مدیران و مدیران سازمان های انتخابی دولتی مورد بررسی قرار دادند. یک دهه پس از تصویب قانون آژانس ممیزی داخلی (IAAA)، (قانون 658) به عنوان ابزار مبارزه با فساد اداری در غنا پیاده سازی شده است که البته در این خصوص شواهد تجربی کمی برای نشان دادن تاثیر آن بر فساد وجود دارد، اما شواهد حاکی از آن است که نقش حیاتی در حفظ نظم و انضباط مالی و مسئولیت پذیری بخش دولتی و شفافیت وجود دارد. در این پژوهش ثابت شد که اجرای کامل قانون 658، اندازه حسابرسی داخلی و استقلال بخش حسابرسی به طور قابل ملاحظه ای بر کارآیی عملکرد حسابرسی داخلی تأثیر منفی بر فساد دارد. الزیبان و گوییلام (2014) نیز عوامل موثر بر اثربخشی حسابرسی داخلی (IAE) در عربستان سعودی را ارزیابی کردند. نتایج آنان حاکی از آن است که حمایت مدیریتی از IAE باعث می شود که اثربخشی عملکرد حسابرسی داخلی از دیدگاه مدیران و حسابرسان داخلی درک شود. پشتیبانی مدیریت با استخدام کارکنان آموزش دیده و باتجربه، ارائه منابع کافی، افزایش ارتباط با حسابرسان داخلی و داشتن یک واحد حسابرسی مستقل داخلی مرتبط است. ادگوک و همکاران (2013)، در تحقیقی به مطالعه اثربخشی حسابرس داخلی را در کنترل تقلب و سایر بی نظمی های مالی در دانشگاه های خصوصی در جنوب غربی نیجریه پرداختند. این پژوهش با هدف خاصی که به منظور ارزیابی ارتباط حسابرسی داخلی با افشای انواع مختلف تقلب های مالی مربوط به واحد مالی مرتبط است. این مطالعه نتیجه¬گیری می کند که حسابرس داخلی در صورت افشای تقلب در دانشگاه خصوصی در نیجریه موثر است. این مطالعه توصیه میکند که کنترل داخلی شامل هر دو نوع عملیاتی و مالی، باید توسط مدیریت هر دانشگاه، برای اطمینان از اینکه دارایی های دانشگاه محافظت می شود، انجام گیرد.
لذا هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر استقرار کنترل داخلی بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور است که در این خصوص متغیر استقرار کنترل داخلی شامل پنج بعد (محیط کنترلی، ارزیابی ریسک، فعالیت های کنترلی، اطلاعات-ارتباطات و نظارت) می باشد. اثر بخشی هر کدام از این 5 عامل نیز بر روی واحد حسابرسی داخلی در سازمان شهرداری مورد بررسی قرار گرفته شد. این تحقیق از اردیبهشت تا تیر ماه 1397 صورت گرفته است.
مفهوم حسابرسی داخلی
حسابرسی داخلی به عنوان یکی از کلیدهای راهبری شرکتی شناخته می¬شود که نقش آن در طول زمان تکامل یافته است. تحول در محیط اقتصادی ایران به ویژه در سالهای اخیر باعث شده که راهبری شرکتی به عنوان مکانیزمی نظارتی بیشتر مورد توجه قرار گیرد که یکی از ارکان آن کمیته حسابرسی و زیر¬مجموعه آن واحد حسابرسی داخلی است و نقشی تعیین کننده در گزارشگری مالی و اعتبار صورت¬های مالی دارد(حاجیها و رفیعی، 1393: 4).
حسابرسی داخلی می¬تواند به عنوان عاملی بسیار مهم در اداره¬ی بهینه¬ی سازمان ها نقش آفرینی کند (جامعی و رستمیان، 1394: 3). عرضه خدمات حسابرسی داخلی مانند سایر کالاها و خدمات تابعی از شرایط محیطی، ساختار حاکمیت شرکتی و تقاضای آن از سوی مدیران و سایر استفاده کنندگان این خدمات است (حساس¬ یگانه و همکاران، 1391: 2). در ابتدای قرن بیستم، با رشد و گسترش فعالیت¬های اقتصادی و گسترش فعالیت¬های بنگاه¬های تجاری، بنگاه ها قادر نبودند تمام ابعاد فعالیت¬های خود را به خوبی کنترل کنند و کارایی عملیات خود را به نحو مطلوبی بالا ببرند. به منظور رفع این مشکلات و بازیابی کنترل بر فعالیت های سازمان، افرادی به نام«حسابرسان داخلی» در سازما¬ن ها رسمیت یافتند تا به بازبینی و گزارش آن چه که در سازمان اتفاق افتاده است بپردازند (مشایخی و همکاران، 1395: 3). در سـال¬هـای اخیـر حسابرسـی داخلـی بـه عنـوان یکـی از مکانیـزم¬هـای درون¬سـازمانی، نقـش بسـیار بااهمیتی در سـاختار حاکمیـت شـرکتی در جهـان پیـدا کـرده اسـت (حاجیها و رفیعی، 1393: 4).
کمیته¬ی فنی سازمان حسابرسی ایران در رابطه با حسابرسی داخلی بیان می¬کند که وظیفه حسابرسی داخلی وظیفه ارزیابی است که به وسیله کارکنان واحد مورد رسیدگی به منظور ارائه خدمت به آن واحد انجام می-شود و یکی از ارکان اصلی محیط کنترلی به حساب می¬آید. در ایران، فرآیند حسابرسی داخلی به شکل مدرن قدمت چندانی ندارد. به دلیل عدم وجود انجمن حرفه¬ای حسابرسان داخلی و نیز عدم وجود قوانین و مقررات و استانداردهای لازم در زمینه¬ی حسابرسی داخلی در سالهای گذشته هریک از واحدهای اقتصادی به¬طور انفرادی و خاص از خدمات حسابرسی داخلی استفاده کرده¬اند (نمازی و همکاران، 1390: 3).
ضرورت¬های ایجاد واحد حسابرسی داخلی
در بیشـتر مـوارد بـرای حسابرسـی دو نقـش عمـده و اساسـی متصور اسـت. یکـی نقـش بازدارندگی و دیگـری نقـش پالایش و زدودن انحرافـات و بـه عبارتـی اعتبـار بخشـی بـه اطلاعات. ضرورت¬هایی که می¬توان برای استقرار واحد حسابرسی داخلی در سازمان¬ها درنظر گرفت، به شرح زیر است:
1- اطمینان ¬بخشی
2- ارزیابی مدیریت ریسک سازمان
3- اطمینان¬بخشی رعایتی
4- بهبود سلامت اداری
5- افزایش اثربخشی فرآیندکنترل بودجه ای
6- ارتقای سطح حرفه ای اعضای کمیته¬ی حسابرسی
7- افزایش اثربخشی،کارایی حسابرسی مستقل و کاهش حق الزحمه ی حسابرسان مستقل(جامعی و رستمیان، 1394: 3)
والاس شیوه¬های کمک حسابرسان داخلی به حسابرسان مستقل را به شرح زیر بیان می¬کند:
همکاری سازمان
مرور و بررسی
تسهیل در انجام آزمونها
کمک در تهیه و ارائه¬ی یادداشتهای همراه صورتهای مالی
کمکهای کلی (مشایخی و همکاران، 1395: 3)
نحوه¬ی نظارت قوانین ومقررات بر حسابرسی داخلی
در ایران، به دلیل فقدان قوانین و مقررات حاکم بر حسابرسی داخلی و نبود انجمن حسابرسی داخلی و عدم وجود موسسات حرفهای با کارکرد خاص حسابرسی داخلی؛ در بخش دولتی و بانک¬ها واحدهای حسابرسی داخلی طبق دستورالعمل¬های اداری ذیربط تشکیل می¬شود و تحت نظارت قرار می¬گیرد. اما در بخش خصوصی با توجه به نمودار سازمانی برخی واحدهای اقتصادی (که درصد کمی از واحدهای فعال را تشکیل می¬دهند).
واحدهای حسابرسی داخلی تشکیل می¬شوند و مطابق وظایف تعریف شده در نمودار سازمانی ایفای نقش می¬کنند. این واحدها از قانون و مقررات خاص و هماهنگ و آیین رفتار حرفه¬ای مشخصی تبعیت نمی¬کنند لذا نقش حسابرسان داخلی در واحدهای اقتصادی مختلف با کارکردهای مختلفی تعریف شده است(نمازی و همکاران، 1390: 5).
مفهوم کنترل داخلی
یکی از دغدغه¬های اصلی مدیران، هیات مدیره، صاحبان کسب و کار و حسابرسان داخلی، چگونگی استقرار نظام کنترلهای داخلی و برخورد موثر و کارامد با خطر تقلب در سطح سازمان است. نظام کنترل داخلی موثر، ابزار اولیه کشف و اصلاح تقلب و اشتباهها است. در سال ۲۰۰۲ زمانی که قانون ساربنز-آکسلی در پی رسوایی¬های مالی تصویب شد، کنترل شدیدی را بر نحوه گزارشگری و افشا در شرکت¬های سهامی الزامی کرد. براساس این قانون، مدیران مالی و اجرایی ارشد، خود باید بر گزارشهای مالی صحه بگذارند. همچنین، قانون مذکور شامل مجازاتهای بالقوه بسیار جدی مانند جریمه¬های مالی سنگین و جریمه¬هایی از نوع زندان برای مدیران اجرایی می¬باشد (علوی و همکاران، 1394: 10).
به طور کلی کنترل داخلی به شرح زیر تعریف شده است:
کنترل داخلی، فرآیندی است که توسط هیات مدیره، مدیریت و سایر کارکنان طراحی می¬شود تا اطمینان معقولی درباره دستیابی به اهداف واحد تجاری در سه گروه اهداف (عملیاتی، گزارشگری و رعایتی) حاصل شود. در این تعریف، مفاهیم اساسی زیر بیان شده است. براین اساس، کنترل داخلی: فرآیندی شامل وظایف و فعالیتهای مستمر بوده و ابزاری است که تا انتها ادامه می‌یابد نه اینکه خود یک انتها باشد (چنگ وهمکاران ، 2018 :235).
در گذشته، کنترلهای داخلی به¬طور عمومی برای آزمون، سنجش و تصدیق تراکنش¬ها، اطلاعات و داده¬های مالی و حسابداری به¬منظور اطمینان از درستی صحت گزارشگری مالی مورد استفاده قرار می¬گرفتند. با ظهور اینترنت، پیشرفت¬های سریع در فناوری، فرآیندهای انعطاف¬پذیر تولیدی و مفاهیمی نظیر مدیریت کیفیت جامع و کنترل کیفیت، محیط کسب¬وکار تبدیل به صحنه¬ای پیچیده و رقابتی شده که خود نیازمند مهندسی مجدد فرآیندهای کسب¬وکار جهت برقراری الگوهای نوین کسب¬وکار است (دودل و همکاران، 2014: 4).
در سال 1992، کارگروه سازمانهای حامی کارگروه تردوی (کوزو)، کنترلهای داخلی - چارچوب یکپارچه (چارچوب اولیه) را منتشر کرد. این چارچوب مورد استقبال زیادی قرار گرفت و اکنون به¬طور گسترده¬ای در سراسر جهان مورد استفاده قرار می¬گیرد و به عنوان چارچوبی مرجع برای طراحی، اجرا و ارزیابی اثربخشی کنترلهای داخلی شناخته می¬شود. در اوایل قرن بیستم و از زمان آغاز بهره¬گیری از چارچوب اولیه، همواره محیط¬های عملیاتی و کسب و کار در حال تغییر و تحول بوده و در آن پیچیدگی¬های روبه تزایدی رخ داده و پیشرفتهای زیادی در فناوری در جهان صورت گرفته است. در سال 2013، نسخه به روز شده ای از این چارچوب ارائه شده است. این مقاله، به ارائه نکات با اهمیتی از کنترل داخلی از نسخه به روز شده کنترل داخلی و نیز نقش کنترل داخلی در حسابرسی می¬پردازد (عباس¬زاده و همکاران، 1390: 3).
ضرورتهای وجود کنترلهای داخلی
اهمیت کنترل¬های داخلی می¬تواند به شرح زیر بیان شود:
کشف اشتباهات و تقلبات: از طریق یک ساختار پیشرفته کنترل های داخلی، که شامل استقرار و بهبود محیط کنترل، سیستم حسابداری و برنامه¬های کنترل، امکان خطا یا تقلب می تواند به حداقل برسد
کاهش رفتارهای غیرقانونی: مقرراتی که یک شرکت تجاری نیازمند تطابق با آنهاست می¬تواند ظریف و پیچیده باشند. اگر یک رفتار بی احتیاط گونه منجر به نقض قانون شود، ممکن است نه تنها به تصویر شرکت در اذهان عمومی صدمه بزند (ریسک اعتبار) بلکه همچنین شامل ریسک سختی عملیات نیز به خاطر دادگاههای قانونی وقت¬گیر و پرداخت خسارت نیز می¬شود. برقراری و بهبود کنترلهای داخلی به کاهش رفتارهای غیرقانونی کمک میکند (سوآیدین و قاسیم ، 2010: 5)
بهبود قدرت رقابت شرکت تجاری: یک سیستم کنترل داخلی خوب و کارا به موفقیت شرکت کمک می-کند. کنترل داخلی با مقیاس کوچک در درون یک شرکت، درک کارکنان را از اهداف شرکت و مفهوم کنترل داخلی بالا برده و باعث می¬شود که کارکنان به طور دقیق¬تری سیاستها و برنامه¬های شرکت را انجام دهند.
کمک به ایجاد زیربنای تجاری: خیلی از شرکتهای جدید تجاری به دلیل اینکه یک زیربنای کنترلی برای تطابق با دورنمای تجاری بنیان¬گذارانش نمی¬سازند، شکست می¬خورند (صابری، 1388: 65).
اجزای کنترل های داخلی
محیط کنترلی:
محیط کنترلی،مجموعه¬ای ازاستانداردها،فرآیندهاوساختارهایی است که مبنایی را برای اجرای کنترلهای داخلی در سازمان فراهم میکند. هیات مدیره و مدیران ارشد، کنترل¬های داخلی را براساس اهمیت آنها، در تمام سطوح سازمان، ایجاد می¬کنند. این کنترل¬ها شامل استانداردهای مورد انتظار برای هدایت اقدامات است. مدیریت، انتظارات سطوح مختلف سازمان را تقویت می¬کند. محیط کنترلی شامل درستکاری و ارزشهای اخلاقی در سازمان است (پیزینی و همکاران، 2012: 4).
ارزیابی ریسک:
هر واحد تجاری با ریسکهای متنوعی از منابع درون سازمانی و برون سازمانی مواجه است. ریسک «به-عنوان احتمال اینکه رویدادی رخ دهد و تاثیر منفی بر دستیابی به اهداف واحد تجاری داشته باشد» تعریف می¬شود. ارزیابی ریسک، فرآیندی پویا و مستمر برای تشخیص و ارزیابی ریسکهایی است که در راه رسیدن به اهداف واحد تجاری ایجاد می¬شود (شعری و آذین¬فر، 1384: 3).
فعالیتهای کنترلی:
فعالیت¬های کنترل فعالیت¬هایی هستند که برای ایجاد سیاست¬ها و رویکردهایی طراحی می¬شوند تا اطمینان حاصل شود که دستورالعمل های مدیریتی برای کاهش خطر دستیابی به اهداف مورد استفاده قرار می¬گیرند. فعالیت های کنترل در تمام سطوح واحد کسب و کار، در مراحل مختلف فرآیند کسب و کار و در محیط تکنولوژیکی انجام می¬شود (کریشنان و یو ، 2012: 5).
اطلاعات و ارتباطات:
اطلاعات برای اجرای مسئولیتهای کنترل داخلی در حمایت از دستیابی به اهداف واحد تجاری، ضروری است. مدیریت برای حمایت از انجام وظایف سایر اجزای کنترل داخلی، اطلاعات کیفی و مربوط را که از منابع داخلی و خارجی بدست می¬آورد، گسترش داده و به کار میبرد. ارتباطات، فرآیند پیوسته و تکراری برای ارائه، تقسیم و بدست آوردن اطلاعات ضروری است (صابری، 1388: 56).
فعالیتهای نظارتی:
ارزیابی¬های در حال انجام در فرآیندهای کسب و کار در سطوح مختلف برای ارائه اطلاعات به موقع انجام می-شود. ارزیابی های جداگانه به صورت دوره ای انجام می¬شود و دامنه و فرکانس تکمیل بسته به ارزیابی ریسک، اثربخشی ارزیابی¬های در حال انجام و سایر ملاحظات مدیریتی متفاوت است. نتایج فعالیت های نظارت بر اساس معیارهای مدیریت ارزیابی و شکاف ها، در صورت لزوم، به هیئت مدیره ارائه می¬شود (سجاریف ، 2018 : 145).
ویژگیهای اجزای کنترل داخلی در بخش دولتی
پیرامون کنترلی: محیط کنترل در سازمان های بخش دولتی نیز تحت تأثیر عوامل نظیر صداقت، ارزش های اخلاقی، شایستگی کارکنان، فلسفه مدیریت و سبک مدیریت، مدیریت توانایی های مذاکره، نظم و انضباط و روش سازمان تشکیل می¬شود.
فعالیت¬های کنترلی: سازمان های دولتی و خصوصی تضمین های معقولی در مورد اجرای دستورالعمل های صادر شده و دستورالعمل های ارائه شده ارائه می دهند.
سامانه ارتباطات و اطلاع رسانى: پاسخگویی، که ریشه احترام به حقوق بشر است، در مناطق و سطوح مختلف مطرح شده است: در سطح ملی، مقامات باید برای مسائلی که با آنها مواجه هستند، به مردم پاسخگو باشند. ارائه اطلاعات و افشای گزارش های مالی و غیر مالی (ارتباطات) دو مورد پیش نیاز برای اجرای مسئولیت در بخش عمومی است. سیستم حسابداری، در چارچوب ساختار کنترل داخلی در پاسخگویی نمایندگان منتخب که مسئول ارائه حق به شهروندان هستند نقش مهمی ایفا می¬کند و به عنوان ابزار اصلی انجام مسئولیت در نظر گرفته می شود (علوی و همکاران، 1394: 10).
روش تحقیق
این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی_پیمایشی است. بدین معنا که در این نوع تحقیق هدف بررسی توزیع ویژگیهای یک جامعه است و بیشتر تحقیق های مدیریت از این نوع می باشد. در پژوهش پیمایشی پارامترهای جامعه بررسی می شوند. در اینجا پژوهشگر با انتخاب نمونه ای که معرف جامعه است به بررسی متغیرهای پژوهش می پردازد. روش جمع آوری اطلاعات نیز از نوع اسنادی و پرسشنامه می باشد، اطلاعات لازم در حوزه مبانی نظری حسابرسی داخلی و کنترل داخلی به صورت کتابخانه‌ای، مقالات، کتب و نشریات داخلی و خارجی علمی (به زبان‌های فارسی و انگلیسی)و همچنین مصاحبه با افراد مطلع در حوزه مدیریت مالی و استفاده از نظرات کارشناسانه آنها جمع‌آوری می شود و به منظور گردآوری داده های تحقیق و بررسی فرضیه ها نیز از پرسشنامه ی محقق ساخته ی پرسشنامه حسابرسی داخلی و پرسشنامه استقرار کنترل داخلی استفاده شده است. در این تحقیق همچنین از پرسشنامه کنترل داخلی توسط گنجی و منتی (1393) استفاده شده که شامل 77 سوال و پنج بعد می باشد که بر اساس کوزو 2013 طراحی شده است. جدول 3-1 سوالات و ابعاد پرسشنامه آمده است.
جدول1: ابعاد و سوالات پرسشنامه کنترلی داخلی
ردیف ابعاد سوالات هر بعد
1 محیط کنترلی 20-1
2 ارزیابی ریسک 37-21
3 فعالیت های کنترلی 53-38
4 اطلاعات - ارتباطات 67-54
5 فعالیت های نظارتی 77-68
پرسشنامه ی حسابرسی داخلی: پرسشنامه حسابرسی داخلی توسط رحمانی و قشقایی (1394) طراحی شده است. پرسشنامه مذکور 19 سوال دارد که بر اساس طیف لیکرت 5 گزینه ای ( خیلی زیاد=5، زیاد=4، متوسط=3، کم=2 و خیلی کم=1) می باشد. جامعه آماری در این پژوهش واحد بخش حسابرسی سازمان شهرداری در نظرگرفته شده¬اند که تعداد آنها72 نفر می باشد. با توجه به کم بودن تعداد جامعه آماری روش نمونه گیری در این پژوهش روش تمام شماری بوده است که تعداد 72 نفر می باشند. بـرای پـردازش و تجزیـه و تحلیـل داده هـا از نرم افزار SPSS اسـتفاده خواهد شد.
جدول2: ضریب آلفای کرونباخ متغیرهای اصلی تحقیق
آماره پایایی پرسشنامه
آزمون آماری آلفای کرونباخ تعداد سوالات مورد آزمون عنوان پرسشنامه
0.911 77 پرسشنامه ی کنترل داخلی
0.836 19 پرسشنامه ی حسابرسی داخلی
متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی
جدول3: شرح چگونگی بررسی و اندازه¬گیری متغیرها
نام متغیر نوع متغیر شیوه¬ی محاسبه داده¬های مورد نیاز منبع گردآوری
کنترل داخلی مستقل همبستگی پرسشنامه پیش ساخته کتابخانه ای و از طریق مطالعه کتب و نشریات مقالات، پایان نامه ها اعم از منابع داخلی و خارجی
حسابرسی داخلی وابسته همبستگی پرسشنامه پیش ساخته کتابخانه ای و از طریق مطالعه کتب و نشریات مقالات، پایان نامه ها اعم از منابع داخلی و خارجی
تحلیل داده ها:
جدول4: نتایج آزمون کلموگروف-اسمیرنف
نام متغیر تعداد آماره ی آزمون سطح معناداری
حسابرسی داخلی 72 0.850 0.465
محیط کنترلی 72 0.502 0.962
ارزیابی ریسک 72 0.739 0.645
فعالیت های کنترلی 72 0.657 0.782
اطلاعات و ارتباطات 72 0.477 0.977
فعالیت های نظارتی 72 0.576 0.895
استقرار واحد کنترل داخلی 72 0.522 0.948
در آزمون کلموگروف-اسمیرنف فرضیه های مورد بررسی به صورت زیر تعریف می شوند :
{█(H_0 ∶کنند می پیروی نرمال توزیع از مشاهدات@H_1 ∶ کنند نمی پیروی نرمال توزیع از مشاهدات)┤
بنابراین با توجه به اینکه سطح معناداری آزمون در تمام متغیرها بیشتر از 0.05 می باشد فرضیه نرمال بودن مشاهدات (فرض صفر) رد نمی شود. در نتیجه از آزمون های پارامتریک به منظور بررسی فرضیات استفاده می شود.
بررسی فرضیه اصلی: «استقرار واحد کنترل داخلی بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری دارد.»
جدول5: بررسی مقدار همبستگی بین متغیرها
استقرار واحد کنترل داخلی
حسابرسی داخلی ضریب همبستگی 0.174
سطح معناداری 0.041
تعداد 72.0
با مقایسه سطح معناداری بدست آمده با ضریب خطای 0.05 (کمتر از 0.05 ) می توان نتیجه گرفت بین استقرار واحد کنترل داخلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود دارد و با توجه به مثبت بودن عدد ضریب همبستگی نشان از وجود رابطه مستقیم می باشد.
بررسی فرضیه فرعی اول: «محیط کنترلی بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد.»
جدول6: بررسی مقدار همبستگی بین متغیرها
محیط کنترلی
حسابرسی داخلی ضریب همبستگی 0.358
سطح معناداری 0.036
تعداد 72.0
با مقایسه سطح معناداری بدست امده با ضریب خطای 0.05 (کمتر از 0.05 ) می توان نتیجه گرفت بین محیط کنترلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود دارد. با توجه به مثبت بودن عدد ضریب همبستگی نشان از وجود رابطه مستقیم می باشد.
بررسی فرضیه فرعی دوم: «ارزیابی ریسک بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد.»
جدول7: بررسی مقدار همبستگی بین متغیرها
ارزیابی ریسک
حسابرسی داخلی ضریب همبستگی 0.058
سطح معناداری 0.786
تعداد 72.0
با مقایسه سطح معناداری به دست آمده با ضریب خطای 0.05 (بیشتر از 0.05 ) می توان نتیجه گرفت بین ارزیابی ریسک بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود ندارد.
بررسی فرضیه ی فرعی سوم: «فعالیت های کنترلی بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد.»
جدول8: بررسی مقدار همبستگی بین متغیرها
فعالیت های کنترلی
حسابرسی داخلی ضریب همبستگی 0.239
سطح معناداری 0.026
تعداد 72.0
با مقایسه سطح معناداری بدست آمده با ضریب خطای 0.05 (کمتر از 0.05 ) می توان نتیجه گرفت بین فعالیت های کنترلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود دارد و با توجه به مثبت بودن عدد ضریب همبستگی نشان از وجود رابطه مستقیم می باشد.
بررسی فرضیه ی فرعی چهارم: «اطلاعات و ارتباطات بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد.»
جدول9: بررسی مقدار همبستگی بین متغیرها
اطلاعات و ارتباطات
حسابرسی داخلی ضریب همبستگی 0.162
سطح معناداری 0.045
تعداد 72.0
با مقایسه سطح معناداری بدست آمده با ضریب خطای 0.05 (کمتر از 0.05 ) می توان نتیجه گرفت بین اطلاعات و ارتباطات و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود دارد. با توجه به مثبت بودن عدد ضریب همبستگی نشان از وجود رابطه مستقیم می باشد.
بررسی فرضیه ی فرعی پنجم: «نظارت (پایش) بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد.»
جدول10: بررسی مقدار همبستگی بین متغیرها
فعالیت های نظارتی
حسابرسی داخلی ضریب همبستگی 0.007
سطح معناداری 0.974
تعداد 72.0
با مقایسه سطح معناداری بدست امده با ضریب خطای 0.05 (بیشتر از 0.05 ) می توان نتیجه گرفت بین نظارت (پایش) و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه ی معناداری وجود ندارد.
بحث و نتیجه گیری
فرضیه اصلی: «استقرار واحد کنترل داخلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری دارد.» برای کشف و مقابله با فساد اداری و تقلب، استفاده از واحدهای کنترل داخلی بسیار سودمند بوده و بر اساس آن تلاش برای سالم سازی فضای سازمانی از طریق نظارت دقیق بر رفتارهای اداری و روش های کار، به عنوان یکی از راه حل های موثر شناخته شده است. سطح معناداری کمتر از 0.05 و مثبت است پس بین استقرار واحد کنترل داخلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کل کشور رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد. نتایج این فرضیه با نتایج حاصل از پژوهشهای حاجیها، اورادی و صالح آبادی(1396)، بکلو و محمودی (1395)، عبدولی و نادعلی(1394)، بکلو و محمودی(1395)، اسدیو و دفور (2017)، ادگوک و همکاران (2013) همسو می باشد.
فرضیه فرعی اول: «محیط کنترلی بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد».
محیط کنترلی برنامه های جلوگیری و مقابله با تقلب را در سازمان ها استقرار و توسعه می دهند. تقلب و فساد اداری از خطرات مهمی هستند که باید در بخش عمومی مدیریت شوند و حسابرسان داخلی با ارزیابی مستقل و عینی خود، نقش موثری در این رابطه دارند. محیط کنترلی مؤثر می تواند اعتماد حسابرس مستقل را به کنترل های داخلی و قابل اتکا بودن شواهد حسابرسی در شهرداریها افزایش دهد. سطح معناداری کمتر از 0.05 و مثبت می باشد، بنابراین بین محیط کنترلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد. نتایج حاصل از این فرضیه با با نتایج حاجیها، اورادی و صالح آبادی(1396)، عبدولی و نادعلی(1394)، بکلو و محمودی(1395)، همسو می باشد.
فرضیه فرعی دوم: «ارزیابی ریسک بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد.»
فعالیت اساسی حسابرسی داخلی با توجه به ریسک کنترل، تمام گام های تبعی شناسایی ریسک، ارزیابی اثر بالقوه ریسک بر سازمان، تعیین یک استراتژی برای شناساندن ریسک و سپس کنترل محیط برای ریسک¬های جدید می باشد. در سازمانی مانند شهرداری، طراحی موارد ریسک، شناسایی احتمال وقوع موارد تخلف و فساد اداری و نظارت و پایش آن، بر واحد حسابرسی داخلی سازمان تاثیر بسزایی دارد. سطح معناداری بیشتر از 0.05 می باشد یعنی بین ارزیابی ریسک و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود ندارد. بنابراین این فرضیه رد می¬شود. نتایج حاصل از این فرضیه با با نتایج بکلو و محمودی(1395) همسو می باشد.
فرضیه فرعی سوم: «فعالیت های کنترلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد». فعالیت های کنترلی شامل اقداماتی است که با هدف کمک به واحد حسابرسی داخلی در سازمان شهرداری، در راستای کاهش ریسک و انجام وظایف وی و از طریق سیاست ها و رویه ها برقرار می شود و شامل انواع فعالیت های پیشگیری کننده،کشف¬کننده و اصلاح¬کننده، جبرانی و اقدامات دستی و خودکار می باشد. سطح معناداری کمتر از 0.05و مثبت می باشد بنابراین بین فعالیت های کنترلی و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر با نتایج بکلو و محمودی(1395) همسو می باشد.
فرضیه فرعی چهارم: «اطلاعات و ارتباطات بر واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد.» وجود اطلاعات و ارتباطات برای انجام مسئولیت های کنترل داخلی و دستیابی به اهداف الزامی است. درون سازمانی یا برون سازمانی بودن آن، به موقع بودن و در دسترس بودن، با هدف فراهم آوردن اقدامات کنترلی ضروری است. سطح معناداری کمتر از 0.05 و مثبت می¬باشد بنابراین بین اطلاعات و ارتباطات و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد. نتایج حاصل از این فرضیه با بکلو و محمودی(1395) ناهمسو می باشد.
فرضیه فرعی پنجم: «نظارت (پایش) و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور تاثیر معناداری دارد.» بخش نظارت و پایش شهرداری می تواند با هدف ارزیابی اطمینان از وجود اجزای کنترل های داخلی و عملکرد موثر آن ها در شهرداری ها بصورت ارزیابی های مستمر (در سطح فرآیندهای تجاری سازمان و ارائه اطلاعات به موقع) و ارزیابی های مستقل (بصورت ادواری، تغییرات در دامنه و دفعات تکرار ارزیابی و ارزیابی مبتنی بر ریسک و سایر ملاحظات مدیریتی)، بر واحد حسابرسی سازمان تاثیر مثبت و موثری داشته باشد. سطح معناداری بیشتر از 0.05 می باشد بنابراین بین نظارت (پایش) و واحد حسابرسی داخلی در شهرداری های کشور رابطه معناداری وجود ندارد. نتایج حاصل از این پژوهش با نتایج دفور (2017)، الزیبان و گوییلام (2014) و ادگوک و همکاران (2013) همسو می باشد. با توجه به نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی، پیشنهاد می شود که سازمان شهرداری جهت ارتقاء واحد کنترل داخلی از تجربیات موسسات حسابرسی حرفه ای بجای استفاده از نیروهای کم تجربه در کاهش میزان خطا و اشتباهات استفاده کند. همچنین با تدوین قوانین سختگیرانه تر برای کاهش میزان فساد، بروزرسانی سیستم ها اقدام نماید. با توجه به نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی دوم، به سازمانها خصوصاً شهرداری ها پیشنهاد می شود، در محیط های کنترلی بایستی از رعایت ارزش های اخلاقی، تعهد به شایستگی، فلسفه حاکم بر مدیریت و شیوه عملکرد، ساختار سازمانی، سیاست ها و رویه های مرتبط با منابع انسانی و تشکیل کمیته حسابرسی و واحد حسابرس داخلی در جهت ارتقای اهداف سازمان و کاهش تخلفات، اطمینان حاصل نمود. با توجه به نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی سوم، پیشنهاد می شود که سازمانها و خصوصاً شهرداری ها ، راهکارهای نظیر 1- برنامه ریزی و اجرای فعالیت های کنترلی شهرداری متناسب با اهداف عملیاتی، گزارشگری مالی، رعایت الزامات قانونی، دستورالعمل ها و رویه های سازمان، 2- اعمال فعالیت های کنترلی در تمامی سطوح شرکت و در کلیه فعالیت ها، 3- بروزرسانی مستمر این فعالیت ها متناسب با آخرین تغییرات سازمان، را در برنامه های خود جهت بهبود فعالیت های کنترلی بکار برند. با توجه به نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی چهارم، سازمانها و خصوصاً شهرداری ها جهت بهبود فعالیت های اطلاعات و ارتباطات، راهکارهای نظیر 1- شناسایی و گردآوری تمامی اطلاعات از نظر شکل و چهارچوب زمانی و گزارش آن به کارکنان برای ایفای مسئولیت ها، 2- اطلاعات در زمان مقرر و بدون وقفه در اختیار کارکنان و مراجع ذیصلاح سازمان قرار گیرد، 3- رویه های ارتباطی دوطرفه سازمان شهرداری بگونه ای باشد که کارکنان، رویه های اثرگذار بر وظایف و مسئولیت های خود را کاملا درک نموده و به آنها پایبند باشند، 4- برگزاری نشست ها، مصاحبه و قدرت پرسش ها به منظور تحکیم ارتباطات، را بکار برند. همچنین این تحقیق با محدودیت هایی موواجه بود که از جمله آنها می توان به عدم همکاری برخی مسئولین و آزمودنی ها به دلیل مشغله کاری یا انجام مأموریت در آن مقطع زمانی اشاره کرد. همچنین پراکندگی جامعه مورد مطالعه، هم محدودیت هایی ایجاد نمود.
منابع فارسی
بکلو، هادی، محمودی، عبدالله، (1395)، تاثیر کنترلهای داخلی بر تخلفات مالی دستگاههای اجرایی، دانش حسابرسی، سال شانزدهم، شماره 65.
پیران، پرویز، رفیعیان، مجتبی، رضایی، میثم و دهقان، هما، (1395). شناسایی عوامل مؤثر بر ایجاد نهادهای اجتماعی در مدیریت هر چه بهتر محلات؛ نمونه موردی: محلات واقع در شهر فردوسیه- شهرستان شهریار، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال هفتم، شماره بیست و پنجم، صص 22-1.
تقوایی، مسعود و مختاری ملک آبادی، رضا، (1383)، مدیریت شهری در شهرهای متوسط؛ مجله شهرداریها شماره 61.
جامعی، رضا، رستمیان، آزاده، (1394)، تاثیر تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی بر ویژگی های سود پیش بینی شده، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، سال 9، شماره 20 ، صص17-.1
جاوید، داریوش، دستگیر، محسن و عرب¬صالحی، مهدی(1394)، بررسی تأثیر کیفیت کنترل داخلی بر محافظه کاری مشروط در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، سال هفتم، شماره 26، صص151-125.
حاجیها، زهره، آزاده رفیعی(1393)، تاثیر کیفیت عملکرد حسابرسی داخلی بر بهنگام بودن گزارش حسابرسی مستقل، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، سال 0، شماره 20 ، صص597-529.
حاجیها، زهره، اورادی، جواد، صالح آبادی، مهری، (1396)، ضعف در کنترلهای داخلی و تأخیر گزارش حسابرسی، فصلنامه حسابداری مالی، سال9، شماره33.
حساس یگانه، یحیی و غام زاده لداری، مسعود(1391)، ارزیابی جامع کیفیت حسابرسی در ایران: فرصتهای تحقیقاتی، دهمین همایش ملی حسابداری ایران.
گنجی، حمیدرضا، منتی، وحید، (1393)، از کــوزو 1992تا کــوزو 2013، دوماهنامه انجمن حسابرسان داخلی ایران، شماره3.
رحمانی، علی و قشقایی، فاطمه(1394)، ضرورت های استقرار واحد حسابرسی داخلی در دانشگا ههای دولتی ایران، فصلنامه حسابداری سلامت، سال سوم، شماره دوم، شماره پیاپی(8)،صص 62-41.
شعری، صابر و آذین فر، کاوه، (1384)، سیستم¬های اطلاعاتی حسابداری و کنترل¬های داخلی، ماهنامه حسابدار، شماره 1، صص 13-1.
صابری، محمد، (1388)، رهنمودهای اینتوسای برای استانداردهای کنترل داخلی در بخش عمومی، انتشارات دیوان محاسبات، چاپ اول.
عباسزاده، محمدرضا، محمدی، جمال و محمدی، کامران، (1390)، ضرورت وجود کنترلهای داخلی در بخش عمومی، حسابرس، شماره 56، صص7-1.
عبدولی، محمدرضا، نادعلی، علی اکبر، (1394)، بررسی تاثیر وجود حسابرس داخلی بر کاهش رخداد تحریف های مالی و قانونی و مالیاتی در شرکت ها، دانش حسابرسی سال 15ام، شماره 61.
علوی، سیدمحمد، رستمی، وهاب و قربانی، بهزاد(1394)، بررسی عوامل موثر بر کیفیت حسابرسی در مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران، دانش حسابرسی، سال 16، شماره 60، صص70-47.
مشایخی، بیتا، حسن¬زاده، شادی و منتی، وحید، (1395)، تاثیرکیفیت حسابرسی داخلی بر حقه الزحمه حسابرسی مستقل، پژوهش¬های مالی و حسابرسی، سال 8، شماره31، صص 56-41.
نمازی، محمد، بایزدی، انور و جبارزاده کنگرلویی، سعید.(1390)، بررسی رابطه بین کیفیت حسابرسی و مدیریت و سود. تحقیقات حسابداری و حسابرسی. سال دوم. شماره نهم. بهار 1390 . ص 2.
منابع انگلیسی
Abdulaziz, Alzeban,. David, Gwilliam,(2014), Factors affecting the internal audit effectiveness: A survey of the Saudi public sector”, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 23,pp 74-86
Adetoso, Jonathan Adegoke Oladejo, Kayode Samson Akesinro, Abayomi Sunday,(2013), Effectiveness of Internal Auditor in Controlling Fraud and Other Financial Irregularities in Private Universities in South-West,Nigeria, Research Journal of Finance and Accounting, Vol.4, No.13,PP: 106-110
Dowdel Th., D. Herda, and M. Notbohm, (2014), Do Management Reports on Internal Control over Financial Reporting Improve Financial Reporting? Research in counting Regulation, 26, 2014, 104–109.
Eulerich, Marc,. Henseler, Jörg, Köhler, Annette G.,(2017), The internal audit dilemma – the impact of executive directors versus audit committees on internal auditing work, BROWSE Journals & Books Managerial Auditing Journal Volume 32, Issue 9
Julianti Sjarief, Weli, (2018). The Effect of Internal Control Disclosure on Financial Information Quality and Market Performance distinguished by the Corporate Governance Index, International Journal of Accounting and Financial Reporting, Vol 8, No 1.
Kofi, Fred Asieduو Deffor, Eric Worlanyo,(2017), Fighting Corruption by Means of Effective Internal Audit Function: Evidence from the Ghanaian Public Sector, International Journal of Auditing,P:17
Krishnan G.V., and W. Yu, (2012), Do Small Firms Benefit from Auditor Attestation of Internal Control Effectiveness? Auditing: A Journal of Practice & Theory, 34(1), 2012, 115–137.
Pizzini, M. S. Lin, M. E. Vargus, and D. E. Ziegenfuss. (2012). The Impact of Internal Audit Function Quality and Contribution on Audit Delays. Working Paper
Qiang Cheng, Beng Wee Goh & Jae B. Kim, (2018). Internal Control and Operational Efficiency, Contemporary Accounting Research, Volume35, Issue2.
Suwaidan, M. S. &Qasim, A. ,(2010), "External Auditors, Reliance on Internal Auditors and Its Impact on Audit Fees", Managerial Auditing Journal, Vol. 25,No. 6, PP. 509–25.